Kanker en taalgebruik

Vette Jus! En dan ook echt jus, geen sjuu. Dat is wat we op de middelbare school (begin jaren ’70 (AUW)) riepen als ‘scheldwoord’. Wat? Een onverwachte overhoring? Vette Jus joh! Morgen een extra tussenuur? Vette Jus zeg! Maar ook: Oef… Vette Jus, wat een leuke jongen is dat zeg. Waar dat Vette Jus vandaan kwam? En wie ermee begonnen is? Geen idee! Maar grover dan Vette Jus werd het niet. (oh, the good old days he?)

Tegenwoordig is Vette Jus nergens meer te horen. Ik vind dat eigenlijk wel jammer want het is juist zo’n lekker onschuldig “scheldwoord”. Hier had niemand een probleem mee. En in deze vorm was het zelfs niet schadelijk voor de aderen. Maar tijden veranderen…

Nu is Kanker meestgebruikte scheldwoord in ons land. Je hoort het ook weer voornamelijk door jongeren gebruikt worden. Ze horen het op o.a. YouTube en TikTok en dan klinkt het ‘cool‘ en nemen ze het al snel over. Voor je het weet loopt de hele school tegen elkaar te kankeren.

En ergens snap ik dat wel, het woord rolt gewoon lekker over de tong. Kankerrrr… en je kan er van alles achter plakken. –kop, -weer, -lijer, -zooi, enz enz. En ik denk dat ze het vaak niet eens meer doorhebben dat ze het zeggen, en dat is jammer.

Of ik me persoonlijk gekwetst voel wanneer het gezegd wordt?

Nou, het voelt best dubbel. Ik zie het wel los van mijn ziekte. Dus als zo’n jongere het een keer zegt, soit. Maar mijn tolerantie voor het gebruik van kanker als scheldwoord is dun en houd al snel op wanneer het in elke zin gebruikt wordt.

En ook wanneer volwassenen het zeggen heb ik er meer moeite mee. Daar verwacht ik van dat ze beter moeten weten hoe gevoelig het ligt. Wat kanker met een mens doet. Dan denk ik vaker: joh, moet dat nou? Does nie!

Hmm, misschien zie ik het toch ook niet zo los van mijn ziekte als ik dacht. 🤔

In 2020 is het KWF samen met bekende YouTubers een campagne begonnen tegen het achteloos schelden met het woord kanker. Want er zijn veel mensen die kanker hebben (gehad) die er grote moeite mee hebben. Kanker is voor veel patiënten namelijk een traumatiserende ziekte en daar mag m.i. best rekening mee gehouden worden. Maar of de campagne iets uithaalt? Ik betwijfel het.

Degene die het als scheldwoord gebruikt heeft niet die emotie bij het woord kanker als iemand die het als een probleem ziet. Ik denk dan ook dat kanker als scheldwoord ook alleen gebruikt wordt door mensen die zelf nooit kanker hebben gehad. En eerlijk, ik hoop oprecht dat ze het ook nooit zullen krijgen.

Daarentegen blijkt het woord kanker een stuk moeilijker om te gebruiken wanneer het daadwerkelijk gaat om het hebben van de ziekte. Dan hoor je eufemismen als “Mijn tante heeft K” of staat er op een rouwkaart “Helaas heeft hij veel te vroeg het gevecht tegen die verschrikkelijke ziekte verloren” het woord kanker wordt niet genoemd en toch weet iedereen wat er bedoeld wordt. Of deze: ‘Ondanks zijn positieve instelling en met bewondering voor zijn enorme vechtlust heeft hij deze strijd niet kunnen winnen” en weer geen woord over kanker maar wel een linkje naar het KWF-fonds.

Ik vraag me vaak af waarom er zo omheen gedraaid wordt. Is het om de boodschap minder beladen te maken? Om door het woord niet te gebruiken de emotionele pijn te verminderen? Ik weet het niet. Het geeft m.i. in ieder geval wel aan dat voor mensen die met de ziekte te maken hebben (gehad) het heel gevoelig ligt.

Maar echt he, nu we het er toch over hebben. Ik wil dit toch nog maar eens een keer benadrukken dat kanker GEEN strijd is. Je kan niet winnen.

Het is echt niet zo dat mensen die niet het geluk gehad hebben om kanker te overleven niet hard genoeg zouden hebben gestreden! Geloof me. Door dat te stellen zou je die mensen ook ontzettend tekort doen. Wanneer je het een ‘gevecht’ of een ‘strijd’ noemt wordt de verantwoordelijkheid bij de patiënt gelegd voor zijn of haar eigen herstel of genezing. Als de kanker ongeneeslijk is, kan dat gevoelens van schuld of schaamte oproepen, terwijl het een kwestie is van geluk of pech hebben. Je overleefd of je overleefd niet. Je hebt er zelf geen controle over.

Dat ik (voor nu) kankervrij ben heeft alles te maken met de vroege ontdekking van de kanker, de gunstige omstandigheden van hoe mijn tumoren zich ontwikkelde en het aanslaan van de behandelingen. Ik heb geen strijd gewonnen, ik heb Vette Jus veel geluk gehad! Dat is het.

Maar dat geldt niet voor iedereen…

‘De strijd tegen kanker verliezen klopt niet, 
het is eerder een ‘gelijkspel’. 
Als ik dood ga, gaat de kanker ook dood.’

Marc de Hond ✝︎3 juni 2020